Anadolu'da Kurulan İlk Türk Beylikleri

Anadolu’ya yönelik akınlar sonucunda fethedilen topraklar, fetheden komutanların idaresine bırakılmış ve Selçuklu merkezi otoritesinin zayıflaması ile birlikte bu beylikler bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

• Danişmentliler (1072 – 1178): Danişment Gazi tarafından kurulmuştur. Merkezi Sivas’tır. Kayseri, Tokat, Çankırı, Malatya bölgelerine egemen olmuşlardır. Bu güçlü beylik Haçlı akınlarına ve Gürcülere karşı mücadele etmiş, II. Kılıçarslan tarafından Türkiye Selçuklu hakimiyeti altına alınmıştır.
• Saltuklular (1072 – 1202): Ebu’l Kasım tarafından kurulmuştur. Merkezi Erzurum idi. Haçlılara karşı Anadolu’nun savunulmasında diğer beyliklerle birlikte hareket etmişlerdir. Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman tarafından ortadan kaldırılmışlardır.
• Mengücekliler (1072 – 1228): Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Şebinkarahisar, Divriği civarında kurulmuştur. Gürcülerle mücadele etmiş, Trabzon Rum İmparatorluğu’nun Anadolu içlerine sarkmasını engellemişlerdir. Türkiye Selçuklu egemenliği altına girmişlerdir.
• Artuklular (1102 – 1409): Artuk Bey’in oğulları tarafından kurulmuştur. Kuruldukları bölge Diyarbakır, Hasankeyf, Mardin civarı idi. Hasankeyf, Harput, Mardin’de üç kol halinde yaşayan bu beylik Haçlılara karşı koymuştur. Eyyubi, Türkiye Selçuklu ve Karakoyunlu egemenliği altına girmiştir.
• Çaka Beyliği (1081 – 1093): Batı Anadolu kıyılarında Çaka Bey tarafından kurulmuştur. Sahip olduklar donanma ile Bizans’a akınlarda bulunmuş ve bazı Ege adalarını ele geçirmişlerdir. Bizans’a karşı ittifak kurdukları Türkiye Selçukluları tarafından daha sonra ortadan kaldırılmıştır. Bu gelişme Anadolu’daki ilk denizci Türk beyliği olan Çaka Beyliği topraklarının bir bölümünün Bizans’ın eline geçmesine yol açmıştır.

Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da başka beylikler de kurulmuştur. Bu beyliklerden bazıları şunlardır: Çubukoğulları (1085-1213). Dilmaçoğuııarı (1085-1394), Yinaloğulları (1098-1183), Sökmenliler (Ahlatşahlar) (1110-1207).

Anadolu’daki ilk Türk Beyliklerinin Özellikleri

Malazgirt Savaşı’nın ardından kurulmaya başlanmış ve Anadolu’nun fethini gerçekleştirmişlerdir. Haçlı, Bizans, Gürcü ve Ermeni akınlarına karşı koymuşlardır. Anadolu’nun Türk yurdu haline gelmesini sağlamış İslam inancının bölgede yaygınlaşmasında rol almışlardır. Anadolu’daki ilk Türk-islam eserlerini ortaya koymuş, bölge genelinde ticari faaliyetlerin gelişmesini sağlamışlardır.