Divan Edebiyatının Genel Özeti

Edebiyatımızda büyük bir yeri olmakta olan Divan Edebiyatının genel özeti. Divan edebiyatına “Yüksek Zümre edebiyatı “Havas edebiyatı”, “Klasik Türk edebiyatı” gibi isimler verilir. Fakat her şairin bir “divan”ı olduğu için daha yaygın olarak kullanılan isim “Divan edebiyatı”’dır. Divan edebiyatının dili Arapça, Farsça ve Türkçe sözcüklerin ve dilbilgisi öğelerin iç içe bulunduğu “Osmanlıca” yazı dilidir. Divan edebiyatını besleyen kaynakların başında Kuran ayetleri, hadisler, fıkıh, kelam, tasavvuf, mitoloji, astronomi, musiki tıp gelmektedir. Arapça Farsça kelime ve tamlamalara sıkça yer verildiği için dili ağır ve süslüdür. Divan edebiyatında kullanılan ölçü “aruz”dur. Genellikle zengin kafiyenin kullanıldığı Divan edebiyatında “Kafiye göz içindir.” anlayışı hâkimdir. Biçimci bir edebiyattır, estetik güzellik ön plandadır. Divan edebiyatçıları ne söylediklerinden daha çok nasıl söylediklerine dikkat ederler. Nazım birimi beyittir. Dörtlüklerle de yazılan nazım şekilleri görülebilmektedir. Gazel, kaside, mesnevi en çok örneklerin verildiği nazım şekilleridir. Özellikle “gazel” bu edebiyatın temel nazım şeklidir.

• Divan edebiyatı öncelikle nazım edebiyatıdır. Nesir nazmın gerisinde kalmıştır.
• Tuyuğ ve şarkı gibi Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı nazım şekilleri de kullanılmıştır.
• Tüm şairlerin kullandığı, mazmunlar (klişeleşmiş, kalıplaşmış sözler) Divan edebiyatı için son derece önemlidir. Şairin başarılı kullanılan mazmunların özgünlüğü ve gücü ile doğru orantılıdır.
• Şiirde konu bütünlüğü aranmaz ve “beyit” yani “parça güzellim” önemlidir. Şiirlerde her beyit ayrı bir konuyu işler.
• Divan edebiyatında işlenen konular oldukça sınırlıdır. Yüzyıllar boyu şairler “aşk” konusu üstünde durmuşlardır, Her şair farklı bir söyleyiş bulmak için çaba sarf etmiştir. Buradaki aşk anlayışı daha çok İlahi aşktın Bunun dışında övgü, yergi, sosyal konular da işlenmiştir.
• Söz sanatları ve mecazlar çok sık kullanılmıştır.
• Divan şairleri medrese eğitimi almışı saray ve konak çevresinde yetişmiş kişilerdir.
• Şiirlerin özgün bir başlığı yoktur. Her şiir, türünün adı veya dize sonlarındaki rediflerle anılır.
• İnsanın iç dünyasına yönelik soyut ve kitabi bir edebiyattır.
• Divan edebiyatı Arap ve Fars edebiyatlarını taklit ile başlamasına rağmen daha sonraları bu edebiyatları geçebilecek düzeye ulaşmıştır.